ΑΦΙΕΡΩΜΑ : ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ

Η τηλεόραση είναι ένα σύστημα τηλεπικοινωνίας που χρησιμεύει στη μετάδοση και λήψη κινούμενων εικόνων και ήχου εξ αποστάσεως. Aποτελεί το κυριότερο και δημοφιλέστερο Μέσο Μαζικής Επικοινωνίας και η χρήση της είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη σε όλο τον Κόσμο. Ο όρος καλύπτει ολόκληρο το φάσμα των τεχνικών και δραστηριοτήτων που αφορούν τα τηλεοπτικά προγράμματα, όπως και τη μετάδοσή τους. Συνήθως, λέγοντας "τηλεόραση" εννοούμε τη συσκευή, δηλαδή τον δέκτη, ο οποίος λαμβάνει το (τηλεοπτικό) σήμα που εκπέμπουν οι τηλεοπτικοί σταθμοί σε συγκεκριμένες συχνότητες (ή αλλιώς κανάλια) με την οθόνη που απεικονίζει το αποτέλεσμα της εκπομπής (μετατροπή του σήματος σε εικόνα και ήχο).
Η λέξη προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό πρόθεμα "τηλε-" (="μακριά") και την λέξη "όραση".
Ο τηλεοπτικός δέκτης λαμβάνει το τηλεοπτικό σήμα είτε ασύρματα είτε ενσύρματα. Η ασύρματη λήψη γίνεται με δύο τρόπους: Ο ένας τρόπος είναι η λήψη με κεραία στραμμένη σε κάποιο επίγειο σταθμό εκπομπής (που βρίσκεται στην κορυφή κάποιου βουνού). Ο δεύτερος τρόπος είναι η λήψη από δορυφόρο μέσω δορυφορικής κεραίας (πιάτο) και ειδικού δέκτη. Στην ενσύρματη λήψη έχουμε την καλωδιακή τηλεόραση (στην Ελλάδα λειτουργεί σε περιορισμένη κλίμακα στην Πλάκα, τα Εξάρχεια και το Κολωνάκι^[1][2]) και τη λήψη μέσω δικτύου (IPTV). Τα τελευταία χρόνια, η ανάπτυξη της ευρυζωνικής δικτύωσης (καθώς και οι νέες τεχνικές συμπίεσης τηλεοπτικού σήματος) κατέστησε ικανή τη μετάδοση τηλεοπτικού προγράμματος μέσω Διαδικτύου. Πρόσφατα έχει ξεκινήσει και η μετάδοση τηλεοπτικού σήματος μέσω δικτύου κινητής τηλεφωνίας (Mobile TV).

Επίγεια τηλεόραση

Ο πιο διαδεδομένος τρόπος μετάδοσης είναι μέσω επιγείου δικτύου εκπομπής. Στην κορυφή κάποιου βουνού εγκαθίσταται ένα κέντρο εκπομπής, το οποίο λαμβάνει το τηλεοπτικό σήμα από το τον σταθμό και το οδηγεί σε ένα πομπό. Ο πομπός το εκπέμπει σε μία από τις παρακάτω ζώνες συχνοτήτων:
1. UHF (Ultra High Frequency, υπερυψηλές συχνότητες): Στη ζώνη αυτή η συχνότητα κυμαίνεται από 300 MHz (ελάχιστο) έως 3000 MHz (μέγιστο)
2. VHF (Very Ηigh Frequency, πολύ υψηλές συχνότητες): Στη ζώνη αυτή η συχνότητα κυμαίνεται από 30 MΗz εως 300 MΗz
Αυτές οι ζώνες συχνοτήτων δεν χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τηλεοπτικές μεταδόσεις. Σε αυτές τις ζώνες συχνοτήτων έχουν εκχωρηθεί κανάλια και για άλλες εφαρμογές όπως η ραδιοφωνία FM, οι ραδιοερασιτεχνικές εκπομπές, τα ειδικά ραδιοδίκτυα κτλ. Η κατανομή των καναλιών είναι διαφορετική για κάθε περιοχή του κόσμου. Συνοπτικά, στην Ελλάδα έχουμε τα παρακάτω κανάλια, ανάλογα με τη ζώνη εκπομπής:

• Ζώνη I (VHF): Κανάλια 2, 3, 4.
• Ζώνη II (VHF): Δεν υπάρχουν τηλεοπτικά κανάλια, χρησιμοποιείται για ραδιοφωνία FM.
• Ζώνη III (VHF): Κανάλια 5-11.
• Ζώνη IV (UHF): Κανάλια 21-37
• Ζώνη V (UHF): Κανάλια 38-69

Επίσης, υπάρχει η ζώνη με τα κανάλια S2-S20 (VHF). Σε αυτή την ζώνη δεν γίνονται εκπομπές από επίγειο σταθμό. Αυτή η ζώνη χρησιμοποιείται μόνο για τις καλωδιακές εγκαταστάσεις.

Έγχρωμη εικόνα

Αρχικά, το τηλεοπτικό σήμα ήταν ασπρόμαυρο. Αργότερα επιχειρήθηκε η μετάδοση έγχρωμου σήματος. Τέθηκε ως απαραίτητη προϋπόθεση η συμβατότητα μεταξύ ασπρόμαυρων και έγχρωμων εκπομπών. Ο έγχρωμος τηλεοπτικός δέκτης θα έπρεπε να λειτουργεί τόσο με έγχρωμες όσο και με ασπρόμαυρες εκπομπές σημάτων. Επίσης, ο ασπρόμαυρος δέκτης θα έπρεπε να μπορεί να λάβει ένα έγχρωμο σήμα (το οποίο, φυσικά, θα προέβαλε ασπρόμαυρο). Αναπτύχθηκαν τα παρακάτω πρότυπα έγχρωμης εικόνας:

• PAL (Phase Alternating Line): Γερμανικής προέλευσης με πρώτη εκπομπή το 1967
• SECAM (Séquentiel Couleur à mémoire): Γαλλικής προέλευσης πρώτη εκπομπή το 1956, και
• NTSC (National Television System Committee): Αμερικανικής προέλευσης με πρώτη εκπομπή το 1953

Τα πρότυπα PAL και NTSC μοιάζουν πάρα πολύ μεταξύ τους. Το πρότυπο PAL αποτελεί μια βελτίωση του NTSC.
Σε αυτά τα πρότυπα η έγχρωμη εικόνα αποτελείται από δύο σήματα: την ασπρόμαυρη εικόνα η οποία ονομάζεται σήμα φωτεινότητας (στην αγγλική ονομάζεται Luminance και συμβολίζεται ως Y) και το χρώμα το οποίο ονομάζεται σήμα χρωμικότητας (στην αγγλική ονομάζεται Chrominance και συμβολίζεται ως C).

Η τηλεόραση στην Ελλάδα

Η Ελλάδα ενώ επισήμως είναι καταχωρημένη ως χώρα που χρησιμοποιεί το σύστημα SECAM, στην πράξη όλοι οι τηλεοπτικοί σταθμοί εκπέμπουν σε PAL. Oι συχνότητες στις οποίες εκπέμπουν οι σταθμοί βρίσκονται στην ζώνη UHF ενώ στην ζώνη VHF εκπέμπει μόνο η κρατική τηλεόραση. Επίσης, υπάρχουν και ψηφιακές πλατφόρμες δορυφορικής εκπομπής. Η ιδιωτική εταιρεία Multichoice Ελλάδος παρέχει τα συνδρομητικά πακέτα (NOVA). Εκπέμπει τα κανάλια πανελλαδικής εμβέλειας (κρατικά και ιδιωτικά), ταινίες με αθλητικά, ταινίες, ντοκυμαντέρ κλπ.
Μία δεύτερη απόπειρα ψηφιακής, δορυφορικής συνδρομητικής τηλεόρασης κατέληξε σε αποτυχία (Alpha Digital)
O OTE έχει μια δορυφορική, ψηφιακή πλατφόρμα στο δορυφόρο Hellas Sat 2. Χρησιμοποιεί μια δορυφορική συχνότητα και εκπέμπει ελεύθερα ελληνικά τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά κανάλια. Τέλος, μια οδηγία της ΕΕ επιβάλλει τον τερματισμό των αναλογικών επίγειων εκπομών μέχρι το 2012. Έκτοτε, οι επίγειες εκπομπές θα είναι μόνο ψηφιακές. Προς το παρόν, έχει ξεκινήσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα επίγειας ψηφιακής εκπομπής από την ΕΡΤ. Αναμένονται εξελίξεις σχετικά με την αδειοδότηση των σταθμών πανελλαδικής εμβελείας για ψηφιακή εκπομπή.